Idealna waga, prawidłowy ciężar, właściwa masa

Schudłeś, usłyszałem ostatnio. Może jesteś chory? Na pewno tyle powinieneś ważyć?

Takie stwierdzenia i pytania często można usłyszeć skierowane do sportowców, szczególnie do tych, którym ciężar warunkuje uzyskanie dobrego wyniku. I to zarówno jego niedomiar jak i jego nadmiar.

Przyjęto uważać, że w sportach wytrzymałościowych kierunek zmian powinien iść w stronę "niedowagi" niż "nadwagi", co jest jak najbardziej zrozumiałe.

Pytanie podstawowe jakie sobie należy postawić:
jaki powinien być prawidłowy ciężar ciała?

I nim odpowiem na to pytanie chciałbym zrobić jeden drobny wtręt.
Wiem, że istnieje pojęcie masy i ciężaru (akurat byłem na tych lekcjach w szkole i zajęciach na studiach) i z fizycznego punktu widzenia nie są one sobie tożsame.
Wiem też, że w powszechnie używa się ich wymiennie dodając do tego wyrażenia "waga" od ważyć (moja waga wynosi XX kg).
Żeby nie zaciemniać wywodu będę tych trzech pojęć używał wymiennie! świadomie popełniając błąd znaczeniowy, ale dzięki temu będę dobrze rozumiany i uniknę wszelkich dywagacji na temat kilogramów i niutonów, i przyspieszeń, i tp.

Wracam do pytania:
jaki powinien być prawidłowy ciężar ciała?

Nie jest to pytanie, na które można dać jednoznaczną odpowiedź.

Po pierwsze:
waga prawidłowa ciała jest to taki ciężar ciała przy którym dobrze się czuję, i to nie tylko fizycznie, ale i psychicznie, czyli akceptuję swoje ciało i nie wzdycham, że ubranie jest za ciasne, albo że sezon plażowy w pełni, a odsłonić się głupio.
To kryterium choć ważne jest odrzucane przez skodyfikowany świat sportu.

Po drugie:
poczyniono, i dalej się to czyni, starania by jak najlepiej opisać prawidłową masę sportowca.

Najbardziej popularnym wzorem jest ten wyliczający BMI (body mass index) występujący czasem pod skrótem IMC (indeks masy ciała).
Liczy się go następująco:

ciężar w kilogramach / (wysokość w metrach x wysokość w metrach)

Przykład:
wzrost 180 cm, masa 76 kg
76/(1,8x1,8) = 76/3,24 = 23,46

Działanie matematyczne jest łatwe, ale do pełni szczęścia potrzebna jest interpretacja wyniku:

• <15 skrajna niedowaga 
• 15 - 18,5 niedowaga 
• 18,5 - 25 waga prawidłowa 
• 25 - 30 nadwaga 
• 30 - 35 otyłość 
• 35 - 40 otyłość II stopnia
• >40 skrajna otyłość

Na dodatek organizacje zajmujące się profilaktyką zdrowotną różnią się w interpretowaniu wyników.

Bardzo ważne jest to, że BMI nie nadaje się do określenia ciężaru ciała mocno umięśnionych sportowców oraz przedstawicieli sportów wytrzymałościowych!

W dodatku BMI nie rozróżnia tkanki tłuszczowej od mięśni. Można się różnić składem mięśni i tkanki tłuszczowej i mieć takie samo BMI. Jest to główny zarzut skierowany przeciwko wszelkim wzorom i wskaźnikom bazujących na ciężarze i wzroście!

Warto jednak znać swoje  BMI i wiedzieć czy mieści się w normie, niedowadze, czy nadwadze i traktować rezultat orientacyjnie.

***

BMI wydaje się skomplikowane? Oto najstarszy i najprostszy wzór.
Wzór Broca:

wzrost w centymetrach - 100 = należna waga

Przykład:
wzrost 180 cm
180 - 100 = 80 kg

Dość szybko okazało się, że ten prosty wzór można łatwo modyfikować i interpretować wprowadzając jeszcze pojęcie wagi idealnej i akceptowalnej.

Idealna (odejmuje się wartość procentową wagi należnej) :

• dla mężczyzn = wzrost - 100 = waga należna - 10% wagi należnej
• dla kobiet = wzrost - 100 = waga należna - 15% wagi należnej

Akceptowalna (dodaje się wartość procentową wagi należnej):

• wzrost - 100 = waga należna + 10% wagi należnej

Przykład:
mężczyzna, wzrost 180 cm
180 - 100 = 80 kg = waga należna
180 - 100 = 80 - 8 = 72 kg = waga idealna
180 - 100 = 80 + 8 = 88 kg = waga akceptowalna

***

Kolejna modyfikacja, czyli waga idealna wg Broca-Brugsha; odejmuje się wartość 100 tylko dla określonego przedziału wzrostu; im osobnik wyższy, tym odejmowana wartość rośnie.
Waga idealna:

• wzrost w centymetrach (dla przedziału: 155 - 164 cm) - 100
• wzrost w centymetrach (dla przedziału: 165 - 175 cm) - 105
• wzrost w centymetrach (dla przedziału: 176 - 190 cm) - 110

Przykład:
wzrost 180 cm
180 - 110 = 70 kg

***

I kolejna, jeszcze jedna, modyfikacja (wzór Lorentza):
Waga idealna:

• dla mężczyzn = (wzrost w centymetrach - 100 - [(wzrost w centymetrach - 150) / 4]
• dla kobiet = (wzrost w centymetrach - 100 - [(wzrost w centymetrach - 150) / 2]

czasami podaje się także:

• dla kobiet = (wzrost w centymetrach - 100 - [(wzrost w centymetrach - 150) / 2,5]

Przykład:
mężczyzna, wzrost 180 cm
(180 - 100 - [(180 - 150) / 4] = (80 - [30 / 4 ] = 80 - 7,5 = 72,5 kg

***

Wzór Creffa uzupełnia wzór Brocka o wiek (a więc pośrednio uwzględnia stosunek mięśnie/otłuszczenie)  i wskaźnik smukłości (budowa i rodzaj kośćca):

• drobny = 0,9
• normalny = 1,0
• krępy = 1,1

idealna waga:

[wzrost w centymetrach - 100 + (wiek w latach / 10)] x 0,9 x wskaźnik smukłości

Przykład:
osobnik 30 lat, oceniony jako drobny, wzrost 180 cm
[180 - 100 + (30 / 10)] x 0,9 x 0,9 = (80 + 3) x 0,9 x 0,9 = 67,23 kg

***

Uff, zdaję sobie sprawę, że temat nieco tylko uszczknąłem i nie odpowiedziałem na pytanie jaka powinna być prawidłowa waga sportowca; ciąg dalszy w części drugiej!